تست مخرب جوشکاری (DT) چیست و چه زمانی انجام می شود؟

در صنایع مختلف به‌ویژه در حوزه ساخت و تولید، تست مخرب جوشکاری یکی از مهم‌ترین روش‌های ارزیابی کیفیت و عملکرد جوش‌ها است. برخلاف تست‌های غیرمخرب (NDT)، در این روش‌ها نمونه جوش عمداً تحت فشار، شکست یا تغییر شکل قرار می‌گیرد تا رفتار واقعی آن در شرایط کاری مشخص شود.

در این مقاله بررسی می‌کنیم تست مخرب چیست، چه زمانی انجام می‌شود، چه روش‌هایی دارد، چه مزایا و معایبی دارد و چه استانداردهایی بر آن حاکم است.

تست مخرب جوشکاری چیست؟

تست‌های مخرب جوشکاری (Destructive Testing) شامل مجموعه‌ای از روش‌ها هستند که در آن‌ها با وارد کردن نیرو، ضربه یا فشار به نمونه جوش، کیفیت و عملکرد آن در شرایط واقعی ارزیابی می‌شود. این آزمون‌ها منجر به تخریب کامل یا جزئی نمونه می‌شوند و اطلاعات دقیق‌تری از مقاومت، انعطاف‌پذیری و ساختار داخلی جوش ارائه می‌دهند.

تفاوت تست مخرب جوشکاری با تست غیرمخرب

در تست‌های مخرب، نمونه مورد نظر دچار آسیب یا نابودی می‌شود. این در حالی است که در تست‌های غیرمخرب، قطعه بدون آسیب بررسی می‌گردد.
روش‌های مخرب برای اعتبارسنجی اولیه فرآیند، تأیید صلاحیت جوشکار یا یافتن دلیل شکست استفاده می‌شوند، اما تست غیرمخرب بیشتر در کنترل نهایی محصول کاربرد دارد.

انواع تست‌های مخرب جوش در صنعت

در این بخش با مهم‌ترین روش‌های تست مخرب آشنا می‌شویم:

تست کشش در ارزیابی جوش

در این آزمایش، نمونه جوش در دستگاه کشش قرار می‌گیرد و تحت نیروی کششی تا زمان شکست بررسی می‌شود. این تست برای تعیین استحکام نهایی و رفتار الاستیک جوش بسیار مفید است.

تست خمش برای تشخیص ضعف در جوشکاری

نمونه تحت فشار خمشی قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا ترک یا ناپیوستگی در جوش وجود دارد یا خیر. این آزمون برای سنجش انعطاف‌پذیری و کیفیت سطحی جوش اهمیت دارد.

تست ضربه در روش‌های مخرب جوش

در روش چارپی (Charpy)، نمونه تحت ضربه قرار می‌گیرد و انرژی جذب‌شده تا شکست اندازه‌گیری می‌شود. نتایج این تست نشان‌دهنده چقرمگی یا مقاومت به شکست ناگهانی است.

بررسی ساختار داخلی با ماکرو اچ در تست مخرب

در تست ماکرو اچ، سطح مقطع نمونه برش داده شده و با مواد شیمیایی اسیدکاری می‌شود. این کار به شناسایی عیوب، ناپیوستگی‌ها و میزان نفوذ جوش کمک می‌کند.

تست سختی در مناطق جوش و اطراف آن

برای ارزیابی سختی نقاط مختلف (جوش، HAZ، فلز پایه)، از آزمون‌هایی مانند راکول، ویکرز یا برینل استفاده می‌شود.

چه زمانی تست مخرب جوشکاری لازم است؟

تست‌های تخریبی معمولاً در شرایط زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• در مراحل اولیه پروژه برای بررسی کیفیت اولیه فرآیند جوش

• برای تأیید صلاحیت جوشکار و ارزیابی مهارت عملی او

• در فرآیند تأیید WPS (دستورالعمل جوشکاری)

• پس از بروز خرابی در قطعه یا سازه برای تحلیل شکست

استانداردهای مرجع برای اجرای تست‌های مخرب جوش

در اجرای تست‌های مخرب جوشکاری باید به استانداردهای معتبر جهانی و صنعتی مراجعه کرد. از جمله مهم‌ترین آن‌ها:

• ASME Section IX

• AWS D1.1

• ISO 9017 (برای تست خمش)

• ISO 4136 (برای تست کشش)

• ASTM E23 (برای تست ضربه)

این استانداردها روش انجام، نوع نمونه، شرایط آزمایش و معیارهای پذیرش/رد را تعیین می‌کنند.